De Rijksoverheid zal de komende periode steeds meer AWBZ functies overdragen aan de Wmo binnen de gemeenten. Het is zaak deze gelden zo direct mogelijk aan zorg en welzijn te besteden, uiteindelijk is het de bedoeling dat voor die gelden welzijn en zorg ingekocht wordt. Hoe minder overhead hoe meer welzijn en zorg ingekocht kan worden. Daarnaast worden gemeenten geconfronteerd met forse bezuinigingen waardoor een taakuitbreiding niet voor de hand ligt.
Eigen verantwoordelijkheid
De overheid wil met de WMO bereiken dat mensen de eigen verantwoordelijkheid nemen over hun leven. Het budget / PGB is daarvoor bij uitstek een geschikt instrument. Niet alleen voor de inkoop van zorg maar ook voor de inkoop van hulpmiddelen, maaltijden, welzijnsproducten enz. Waarom kan een rolstoelgebruiker wel zelf naar de dealer gaan om een auto aan te schaffen, maar laten we hem/haar niet zelf met Wmo geld een rolstoel aanschaffen bij een hulpmiddelendealer? Waarom klopt men bij de gemeente aan voor hulp door vrijwilligers?
Financiële verantwoordelijkheid en administratie
De administratie van een budget kan zo moeilijk en makkelijk als je dat als gemeente maar wil, uitgangspunt is de burger en hoe simpeler hoe beter. Het kan zo simpel dat, als je een overschrijving kunt doen, je al geschikt bent voor een budget.
De verantwoording van een budget kan ook erg versimpeld worden, wel is het de vraag of je verantwoording altijd moet doen, vooral voor kleine budgetten kost het onderzoeken van de verantwoording meer dan het budget zelf. Je hebt als gemeente de keus om de eigen verantwoordelijkheid helemaal over te dragen of niet. Ambtenaren willen graag alles in de hand houden maar de vraag is of dat niet te kostbaar is en of dat het nemen van de eigen verantwoordelijkheid door de burgers niet in de weg staat.
Als het geld niet juist besteedt wordt is dat zaak van de eigen verantwoordelijkheid van de budgethouder, dan heb je als zorgvrager zelf een probleem, als je de gelden niet goed besteedt zit je zelf met het probleem dat je vervolgens geen hulp o.i.d. krijgt.
Het budget in praktijk
Wanneer mensen een “indicatie” voor zorg of aanpassingen hebben krijgen zij hierdoor de beschikking over de middelen om deze zorg of aanpassingen zelf in te kopen. Zij nemen zo hun eigen verantwoordelijkheid om de voor hen kwalitatief meest geschikte zorg c/q producten in te kopen. Vaak wordt zorg gemeten naar objectief meetbare kwaliteitsnormen maar minstens zo belangrijk voor een chronisch zieke of gehandicapte is de subjectieve kwaliteit (bejegening, betrokkenheid, continuïteit en beschikbaarheid). Ook welzijnszaken kunnen al dan niet geïndiceerd door burgers zelf worden ingekocht bij de instelling of organisaties waar men dat zelf wil. Verder is het goed dat het besef dat niet alles gesubsidieerd kan worden doordringt, als je zelf kunt bijdragen dan moet dat en alleen de minst draagkrachtigen krijgen via de sociale dienst financiële ondersteuning.
Voorbeeld:
Een jong gehandicapte wil net als leeftijdgenoten zelf zijn leven inrichten en niet afhankelijk zijn van instellingsregelgeving. Met een PGB kan deze jongere ook diep in de nacht nog thuis komen en toch door de, door hem ingehuurde, zorgverlener (begeleiding) naar bed gebracht worden. Het budget geeft de gehandicapte /chronisch zieke vrijheid. Doordat de zorgvrager de keuzevrijheid heeft om zelf zorg te regelen.
Het regionaal ondersteuningsbureau
Een verandering in denken en doen van de gemeente naar de burgers zal, voor een deel van de burgers, in eerste instantie onzekerheid opleveren. Om de stap niet al te groot te laten zijn is het goed een onafhankelijk bureau in te stellen waar men voor ondersteuning terecht kan. Dit ondersteuningbureau zal alleen richting geven aan de vragen maar zeker niet de koppelfunctie en de administratie gaan doen. Het zal een bureau moeten worden wat voornamelijk telefonisch advies zal geven en mensen zal aansporen de zaken zelf op te pakken.
Wel zou je het bureau ook kunnen inzetten voor die mensen die zelf niet voor een budget kunnen zorgen, dan zal daar voor hen wel de administratie en de koppeling gedaan moeten worden. Dan komt het bureau in de richting van een PGB bureau. Het is een keuze of je een ondersteuningsbureau inzet voor een beperkte periode of kiest voor een PGB bureau wat brede ondersteuning biedt. Ook is het mogelijk voor deze groep het Persoons Volgend Budget in te zetten.
Er zal zeker een periode nodig zijn om
- burgers zo ver te krijgen dat zij het gewoon gaan vinden om zelf hun hulp in te kopen.
- aanbieders zover te krijgen dat zij hun aanbod afstemmen op de vraag.
- hulpverleners ermee vertrouwd te maken dat zij op de vrije markt met hulpvragers in zee kunnen gaan
- ambtenaren vertrouwd te maken met het idee dat burgers zelf hun zaken moeten regelen.
Alleen voor die tijd is een ondersteunend bureau noodzakelijk.
Een PGB bureau is noodzakelijk voor die mensen die niet in staat zijn zelf voor hun koppeling en administratie te zorgen en geen mensen in hun omgeving hebben die dat kunnen doen. Maar het is ook mogelijk de administratie uit te besteden aan een administratiekantoor. Voor de koppelingen zou een digitale mogelijkheid kunnen komen of een vraag en aanbod prikbord bij het Wmo loket.
Voordelen van het integraal invoeren van het budget / PGB voor de gemeente.
- De gemeente neemt de taak van het zorgkantoor over en verstrekt budgetten / PGB aan geïndiceerde en door de gemeente gelabelde zorgvragers. Niet meer en niet minder.
- De zorgvragers worden budget/ PGB-houder en kopen zelf hun zorg en welzijn in op de aanbieders markt. Deze markt wordt groter doordat ook naasten van de budgethouder een rol in zorg- en welzijnstaken kunnen vervullen en desnoods hun baan elders gedeeltelijk of geheel opgeven om voor de budgethouder te gaan werken. Voor de duidelijkheid, dit zijn geen mantelzorgers! Mantelzorgers leveren geen zorg maar aanvullende diensten. Budgethouders met een grote zorgvraag vinden hun hulpverleners vaak via het CWI (werkgelegenheid).
- De gemeente hoeft geen onderhandelingen te voeren met aanbieders. De aanbieders moeten hun aanbod zo afstemmen dat de budgethouders bij hen diensten gaan inkopen.
- De gemeente hoeft niet Europees aan te besteden omdat zij relatief kleine bedragen aan budgethouders uitkeert en deze door de budgethouders verantwoord kunnen worden wanneer dit gevraagd wordt.
- De gemeente kan de administratie koppelen aan het financiële systeem van de sociale dienst voor het bepalen van de eigenbijdrage.
- Het totale budget voor zorg en welzijn, ingekocht via budget / PGB levert een besparing op van tussen 20% en 30% voor de gemeente. Hiermee kunnen meer zorgvragers geholpen worden en een ondersteuningssysteem voor budgethouders betaald worden.
- Zorgvragers ( ook zij met een complexe zorgvraag) kunnen de voor hen meest geschikte zorg en welzijnsproducten inkopen, iets wat bij de reguliere aanbieders lastig te verwezenlijken is (ook GGZ cliënten hebben bijvoorbeeld vaak een ander idee dan de aanbieders over wat voor hen de juiste zorg is).
Nadelen voor de gemeente.
- Er zal een publiciteits en voorlichtingscampagne moeten komen waarin duidelijk wordt dat er iets te kiezen is. Tot nu is er geen goede gedegen voorlichting geweest over de mogelijkheden van keuze. Ter toelichting: De mogelijkheden moesten worden voorgelegd maar de medewerkers lieten doorschemeren dat het PGB veel administratieve rompslomp geeft en dat zorg in natura een stuk makkelijker is”. Hiermee werd er geen objectieve keuze geboden.
- Als er veel budgetten / PGB’s worden uitgekeerd zal er zeker in het begin menskracht nodig zijn om onzekere zorgvragers de juiste weg te wijzen, een regionaal ondersteuningsbureau voor onafhankelijke adviezen en ondersteuning zal deze vraag kunnen beantwoorden. De kosten kunnen worden gedekt uit de 20 tot 30% wat de budgetten minder kosten dan reguliere zorg.
- Ook ambtenaren zullen moeten leren de eigen verantwoordelijkheid van burgers te respecteren. Dat is een omslag die niet gemakkelijk zal zijn vooral omdat een deel van de ambtenaren gewend is “plaatsvervangend te denken”.
Deze investeringen zullen zich in de loop van de tijd terugbetalen in een open zorgmarkt, zelfstandige mondige zorgvragers en de kwaliteit die aansluit bij de behoeften van de zorgvragers.
De administratie van het budget wordt vaak aangevoerd als enorm en onoverkomelijk. Er zijn mogelijkheden om dit verdergaand te vereenvoudigen.
Voor budgethouders met een grote zorgvraag bestaat er het servicecentrum PGB wat de volledige salarisadministratie voor de budgethouders doet.
Waterland Advies en Management heeft expertise en mensen die het ondersteunende bureau kunnen opzetten en trainingen kunnen verzorgen voor hen die het bureau moeten gaan bemensen.
Marianne Kraaijeveld
Maart 2010.